Choroby w prawidłowo utrzymanym akwarium są rzadkością. Mimo to problem ten dotyczy nawet akwarystów z długoletnim doświadczeniem. Jeżeli dojdzie już do wystąpienia choroby w akwarium, przemyślane i szybkie działanie prawie zawsze pozwala na unikniecie najgorszego.
Wyróżnia się choroby zewnętrzne i wewnętrzne. Choroby zewnętrzne, w szczególności te występujące na płetwach i skórze, można najczęściej odpowiednio wcześnie rozpoznać i odpowiednio szybko leczyć.
Choroby wewnętrzne nie są tak łatwo rozpoznawalne. Prawie wszystkie jednak mają swoje odbicie w odbiegającym od normy zachowaniu ryb, a ich rozpoznawanie możliwe jest dzięki uważnej obserwacji. Symptomy te to np. brak apetytu, nienormalny sposób pływania, apatia i zmiany ubarwienia, w szczególności jego ciemnienie. Akwarysta może zatem również w przypadku chorób wewnętrznych szybko zauważyć,że coś jest nie w porządku.
Ważne jest, aby podczas kuracji postępować w następujšcej kolejnoci:
A-Obserwacja
B-Diagnoza
C-Kuracja
Dzięki regularnej obserwacji możliwe jest rozpoznanie wielu chorób już w fazie początkowej. Dotknięte chorobę ryby nie są jeszcze i istnieje duża szansa, że ryby zdrowe nie zostały jeszcze zarażone.
Prawidłowa diagnoza jest warunkiem efektywnej kuracji. Dzięki zastosowaniu odpowiednich preparatów leczniczych, stworzonych do zwalczania konkretnych chorób unikamy zbędnego obciążenia rybi roślin. Wybór metody leczenia uzależniony jest od diagnozy. Przy różnych chorobach stosuje się różne preparaty lecznicze. W przypadku wszystkich chorób obowišzuje jednak ogólna zasada: Szybkie działanie zwiększa szanse na wyleczenie. Dotyczy to w szczególności chorób zakaźnych.
Choroby dzieli się nie tylko na wewnętrzne i zewnętrzne ale także na te przez które są wywołane.
Choroby wywołane przez orzęski
Orzęski są jednokomórkowymi organizmami. W każdym akwarium żyjš ich liczne gatunki, których przedstawiciele są najczęściej zbyt mali, aby można byłoby zauważyć je gołym okiem. Orzęski odżywiają się bakteriami i zawiesiną koloidalną. Dla małych rybek są one smacznym uzupełnieniem menu. Niektóre orzęski są jednak pasożytami. Większą część życia spędzają one na skórze i odżywiają się ich wydzielinami.
Choroby wywołane wiciowcami.
Wiciowce tworzą zróżnicowaną klasę jednokomórkowców. Niektóre gatunki są mikroskopijnej wielkości, niewiele większe od bakterii, i posiadają tylko jednš lub kilka wici. Mimo to mogą się one poruszać z taką prędkością, że ich obserwacja przy pomocy mikroskopu nie jest prosta. Inne gatunki sš za tak duże, iż można je zauważyć prawie gołym okiem. Większość wiciowców jest całkowicie nieszkodliwa, niektóre jednak w toku ewolucji przekształciły się w pasożyty.
Choroby wywołane przez przywry
np. Gyrodactylidea, Dactylogyridea lub pijawka rybia.
Choroby wirusowe
Wirusy są tak małe, że nie możliwe jest stwierdzenie ich obecnoci przy obecnoci zwykłego mikroskopu. Można je zauważyć pod mikroskopem elektronowym po przygotowaniu skomplikowanych preparatów. Atakujš one żywe komórki i zmuszajš je do produkcji nowych wirusów. W komórce dochodzi do zmian chorobowych, które uniemożliwiajš jej wypełnianie normalnych zadań w tkance.
Skorupiaki
np. Lernaea, Argulus lub Ergasilus
Choroby wywołane przez bakterie
Bakterie obecne są w każdym akwarium. Wypełniają one wiele zadań, jak np. rozkładanie amoniaku, azotynu i azotu. Istnieją jednak szkodliwe, tzn. chorobotwórcze bakterie. Również te są w każdym akwarium, przy właściwej pielęgnacji nie są one jednak żadnym problemem. Silne ryby z odpowiednio działającym systemem immunologicznym mają wystarczająco dużo siły, by zwalczać infekcje bakteryjne. Bakterie wywołują liczne choroby, które nie zawsze są łatwe do rozpoznania.
Osłabione przez stres, zły stan wody, nieprawidłowe żywienie lub choroby ryby sš często podatne na choroby bakteryjne.
Choroby wywołane przez grzyby
Grzyby sš organizmami, rozkładającymi substancje organiczne, obecnymi w każdym akwarium. Przyczyniają się one w istotny sposób do utrzymania higieny w akwarium, unieszkodliwiając odpady jak kał ryb. Dlatego też spory grzybów obecne są w akwarium zawsze. Tak długo, jak śluzówka nie ulegnie uszkodzeniu, grzyby są dla ryb niegroźne. śluzówka tworzy skuteczną ochronę przed wniknięciem sporów do organizmu. Tylko wtedy, gdy zostanie ona uszkodzona w wyniku łapania lub ataku pasożytów, spory mogą ulokować się na skórze i rozpocząć kiełkowanie.